Γράφει ο Μιχάλης Κ. Σκουλιός
Στο πλαίσιο των φετινών πολιτιστικών εκδηλώσεων του καλοκαιριού (2017), το τρίτο και τελευταίο αφιέρωμα από τον Δήμο Κασίων στον μεγάλο συνθέτη μας, τον Μίκη Θεοδωράκη, αφορούσε το έργο του, «Άξιον Εστί».
Ο όρος «Άξιον Εστί», αναφέρεται στην εικόνα της Παναγίας, «Άξιον Εστί». Μια από τις περίφημες εικόνες του Αγίου Όρους, η οποία βρίσκεται στο ναό του Πρωτάτου στις Καρυές του Αγίου Όρους, θεωρούμενη ως «κοινή εφέστιος προστάτις» εικόνα όλων των Αγιορείτικων Μονών, φέρουσα στο πλαίσιό της τις σφραγίδες και των 20 Μονών.
Το ποίημα «Άξιον Εστί» (1949), γράφτηκε από τον Οδυσσέα Ελύτη το 1959 και εκδόθηκε έναν χρόνο αργότερα. Το έργο, χάρισε στον δημιουργό του το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979, κάνοντάς τον έτσι τον 2ο Έλληνα που τιμάται με το Ανώτερο Βραβείο Λογοτεχνίας, μετά τον Γ. Σεφέρη το 1963.
Το 1964, ο Μίκης Θεοδωράκης ανέλαβε να μελοποιήσει αποσπάσματα από το «Άξιον Εστί» σε συνεργασία με τον Οδυσσέα Ελύτη. Το αποτέλεσμα ήταν ο ομώνυμος δίσκος που έμεινε στην ιστορία, με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση ως σολίστα και του Μάνου Κατράκη ως αφηγητή και του Θεόδωρου Δημήτριεφ ως ψάλτη. Έκτοτε, το έργο κυκλοφόρησε στη δισκογραφία άλλες δύο φορές, πάντα με τον Μίκη Θεοδωράκη στο pontium, ενώ τη θέση του Γρηγόρη Μπιθικώτση πήραν ο Γιώργος Νταλάρας το 1988 και ο Γιάννης Κότσιρας το 2002. Επίσης αρκετές φορές ερμηνεύτηκε από τον δικό μας Μάριο Φραγκούλη στο Ηρώδειο. Το έργο αποτελείται από δώδεκα μέρη.
Προχθές βράδυ, ενώ η πανσέληνος φώτιζε από ψηλά το όμορφο εκκλησάκι του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης και το ήσυχο κυματάκι χάιδευε απαλά το μικρό περιγιάλι της Αμμούας, ο συμπατριώτης μας σκηνοθέτης Ηλίας Μαλανδρής, παρουσία πολλών συμπατριωτών μας στο λιτό αυλόγυρο, μας παρουσίασε μια χοροθεατρική παράσταση εξαιρετικής ποιότητας.
Το κορυφαίο αυτό έργο του εικοστού αιώνα, θα είναι πάντα επίκαιρο στην χώρα μας, ιδίως στις μέρες μας, η οποία ταλανίζεται από μια πρωτόγνωρη κρίση, στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο, όσο υπάρχουν οι αξίες της παγκόσμιας ειρήνης και της ανεξαρτησίας των λαών.
Το «Άξιον Εστί» είναι η συνείδηση των Ελλήνων. Η υψηλότερη κορυφή στον πολιτισμό του εικοστού αιώνα. Άλλωστε, σφραγίστηκε με παγκόσμια αναγνώριση.
Γραμμένο στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, έθρεψε με την δυναμική του έναν ολόκληρο λαό που το έχει ακόμα στα χείλη του. Ταυτόχρονα, διέγραψε μια μοναδική πορεία σε όλο τον κόσμο. Γιατί, ταυτιζόμενος, βρήκε «λάλων ύδωρ» καταπιεζόμενος από τους κάθε λογής δυνάστες, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στον προλόγισμά του, ο σκηνοθέτης Ηλίας Μαλανδρής.
H παράσταση της 7ης Αυγούστου στη μικρή ακριτική μας Κάσο, ακολούθησε το πνεύμα του Ελύτη. Το έργο παρουσιάστηκε περισσότερο σαν λειτουργία, μέσα στον προαύλιο χώρο του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου και κάτω από τις εικόνες του χαράκτη Τάσσου και την αναστάσιμη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη. Όπου, βέβαια, είδαμε, μιαν άλλη διαφορετική ματιά στο έργο που είναι εν εξελίξει.
Δεν έλειψε ούτε ο πρωτοψάλτης της Μητρόπολης Αθηνών, ο γιατρός, Γιώργος Ναούμ, που βρέθηκε στο νησί μας και έδωσε το στίγμα του με την συμμετοχή του σε έναν ύμνο. Αλλά νομίζω πως κάποια στιγμή οφείλει να το τραγουδήσει ολόκληρο. Ούτε άλλωστε, ο λαϊκός τραγουδιστής με την βυζαντινή χροιά στη φωνή, ο νεαρός Ηλίας Τουσούνης, που συμπλήρωνε το εκκλησίασμα με τα εντυπωσιακά γραφικά του Κωνσταντίνου Τριανταφύλλου.
Πολλά από τα μέρη του έργου χορογραφήθηκαν από την συμπατριώτισσά μας, Βάσια Αγγελίδου, ακολουθώντας το κείμενο. Η ίδια χόρεψε, σαν μάνα γη, ή μάνα Ελλάδα και ιδιαίτερα στο «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», νόμιζες πως τραγουδούσε με το σώμα της. Επίσης ενθουσίασε ο νεαρός ηθοποιός και χορευτής Πάνος Μαλικούρτης, ο οποίος είχε τον ρόλο του ποιητή στο κινησιολογικό πεδίο, την αφήγηση μάλιστα στα αγγλικά, γιατί η παράσταση κινηματογραφήθηκε για λογαριασμό ενός αμερικάνικου καναλιού, την έκανε ένα νεαρό παιδί Κρητικό-καναδός στην καταγωγή, ο Γιάννης Γρηγοράκης.
Όταν έχεις πίσω ιερά τέρατα με κορυφαίο τον Μάνο Κατράκη, που έχει σφραγίσει το κείμενο αυτό, είναι λογικό να είναι κανείς επιφυλακτικός. Κι όμως, χωρίς καμιά διάθεση υπερβολής, ο Γρηγοράκης, μας έκανε σχεδόν να ξεχάσουμε τον Κατράκη. Ήταν συγκινητικός και ζούσε πραγματικά όσα έλεγε. Με τα λόγια του και την έκφρασή του, ζωντάνεψε τη φρίκη και τον σπαραγμό του πολέμου, «όι..όι…μάνα μου!…όι…όι μάνα μου!».
Μια σκηνή που δεν υπήρχε στο έργο του Μίκη, αλλά υπάρχει στο κείμενο του ποιητή, ζωντανεύτηκε όμορφα με την βοήθεια του Τόμας Τζόρτα, όταν οι δυο στρατιώτες βρίσκονται δίπλα δίπλα, λίγο πριν την ώρα της μάχης. Την παράσταση έστησε λιτά ο Ηλίας Μαλανδρής, με σκηνικό τη μικρή εκκλησία και τους ηθοποιούς να κάθονται στα στασίδια παρακολουθώντας τον πόλεμο στον τοίχο του Αγίου Κωνσταντίνου, δίπλα στο κύμα. Ζήσαμε μια αξέχαστη μαγευτική βραδιά.
Σε όλους τους συντελεστές της παράστασης θέλω να εκφράσω, Θερμά Συγχαρητήρια. Η Κάσος έχει ανάγκη από τέτοια θεάματα. Και όπως λέει ο ποιητής μας, ο Οδυσσέας Ελύτης, παραφράζοντας τον στίχο του στο Άξιον Εστί: «Σας παρακαλώ, μη λησμονάτε (τη χώρα μου) το νησί μου. Περιμένομε και άλλα τέτοια φίλτατε Ηλία… Να είστε όλοι πάντα καλά.
Δείτε αποσπάσματα VIDEO από την παράσταση:
Μιχάλης Κ. Σκουλιός
Η νέα "Φωνή της Κάσου" 